bencede
New member
Nazım`ın Moskova`ya gelişinden daha sonra Moskova Devlet Üniversitesi öğrencileriyle birinci buluşmasına akciğerlerimdeki soğuk alınganlığından dolayı katılamamıştım.
Şark lisanları kısmının Türkolog olmaya hazırlanan öğrencisi Larisa Lebedeva şairin şiirlerini Türkçe okuyarak onu fazlaca keyifli etmişti…
Nazım vatan hasretini Bakü`ye gitmekle gideriyordu: 1920`li senelerda ünlü Şark Halklarının Komünist Üniversitesi`nde okurken Bakü`ye gidiyordu ve birinci kitabı Güneşi İçenlerin Türküsü`nün Bakü`de çıkmasıyla övünüyordu.
Sert havanın yumuşamaya başladığı senelerdan (1950`lilerin ortalarından başlayarak-M.A.) yazarlarla ilgili sık sık merasimler yapılırken Nazım`la birlikte tekraren Bakü`ye gitme fırsatını bulmuştum.
Kendini adeta İstanbul`da hissettiğini ve şiirin, kelamın ortasında nasıl bir sevinçle yüzdüğünü görmüştüm.
SALONDA PATLAMA YAŞANIYORDU
bu biçimde resmi toplantılar Rusça yapılırken kürsüye bu uzun uzunluklu, mavi gözlü, güzel erkek çıkarak konuşmasına “Aziz kardeşlerim!” diye başladığında salonda anında patlama yaşanıyor ve Rusça’nın hakim olduğu bir ortamda onun Türkçe söylem ettiği her sözden daha sonra alkışlar kopuyordu.
Müellifler Birliği toplantılarında da Nazım kısa konuşuyordu, kendisiyle ilgili “Gelecek, güneş ışını üzere bir saniyeliğine parlayacak, birkaç yetenekli söz söylem edecek ve kaybolup gidecek” deniliyordu…
Bakü`deki konuşmalarında onun ibareleri kısa, sıcak ve içten oluyordu.
Biz Türklere ve Türkçe’ye bayılıyorduk…
Bakü`ye son gidişlerimizin birinin gayesi Mirza Ali Ekper Sabir`in (Şark aydınlanmasının en büyük kişiselyetlerinden biri-M.A.) 100. Doğum yılı kutlamalarına katılmaktı.
Nazım Hikmet`in Sabir`le ilgili kaleme aldığı makalesi vardır:
”Bize ders almamız gereken iki şeyi öğretmiştir:
Erkekliği, kahramanlığı, korkmazlığı.
Halkı geriye götüren olaylara karşı acımasız gayret etmeyi…
Azerbaycanlıların Sabir üzere bir şairlerinin olması eksiksiz bir şeydir”
Hikmet bizim edebiyatımızın diğer bir büyük ustası Celil Mehmetkuluzade`yle ilgili düzenlenen toplantılara da katılmıştı.
Mehmetkuluzade üzere bir muharriri ve kişiselyeti Türkiye`nin tanımamasına hayret ediyorum.
Azerbaycan edeviyatında `Proleterya şiiri`nin yaratıcısı Süleyman Rüstem`in 1920`lerde Moskova`da Nazım`la yaşadığı bir olay da bize değişik gelmişti.
Süleyman Rüstem olayı şöyle anlatmıştı:
“ŞAŞKINLIKLA BANA BAKTI”
“Nazım`la Moskova`da sokakta yürürken ben kendisine: ”Nazım, kıçım ağrıyor” dedim.
Kendisi şaşkınlık ortasında bana baktı.
Biraz geçtikten daha sonra bir daha “Nazım kıçım fazlaca ağrıyor” dedim.
Nazım şaşkınlık ortasında bana bakarak susuyordu.
Fakat akabinde ağzımı kapatmaya bile fırsat tanımadan bana saldırdı:
”Utanmıyor musun? Hem erkeksin ve birebir vakitte bu biçimde kelamlar söylem ediyorsun.”
Anlayamıyordum, sözlerimin nesi garipti, hakikaten bacağım ağrıyordu.
Bir anda kahkahaya boğuldu: “Kıç”, Türkçe “Göt” manasını taşıyormuş ve “Götüm ağrıyor” demem Nazım`a farklı gelmiştir.”
Peredelkino`da yaşamaya başlamamdan bu yana Türkiye`den gelenlere Nazım`la ilgili rehberlik yapıyorum.
Peredelkino`da Nazım`ın Kafkasya cinsi kocaman, kuvvetli, sağlıklı, atak bir köpeği vardı.
Tabip bayanın giderken köpeği satmasına karşın yeni yerinde köpek tekraren ipini kopararak geri gelmiş, boş yazlığı korumuş, kimi vakit ise Peredelkino`da başıboş dolaşarak hepimizi endişeye salmıştı.
Gelip köpeğini alması için Nazım`ı aramışlardı.
Çabucak gelen şairin köpekle konuşmasını motamot, noktasına-virgülüne dokunmadan aktarıyorum.
Şair uzun-uzun Karabaş`tan özür diledi:
-Bağışla Karabaş, kentle kıyaslayarak burada sana daha yeterli olacağını düşünmüştüm.
Sadık olduğu sahibine daralan köpek başını çevirdi.
-Seni burada satacaklarını bilmiyordum, affet.
Köpeğin gözünde sıkıntı vardı.
-Sana burada makûs olacağını bilseydim, kendimle alıp götürmez miydim Karabaş?
Köpeğin acısı geçmiyordu, yere uzanmış durumda sahibinin bakışlarına cevap vermiyordu.
-Bana kızmaman gerekir, gururumla söylüyorum ki, bilmemişim, affet!”
“SU VERMEYİ UNUTMAYIN”
O anda konuşmanın tamamını dinleyen ve Nazım`ın köpeği orada bırakmayıp Moskova`ya götüreceğini anlayan Yaratıcılık Konutu kütüphanecisi, ”Nazım, siz ona su vermeyi daima unuttuğunuz için nerede geldi su içiyordu. Lütfen, kentte köpeğe su vermeyi unutmayın” dedi.
“Ben ona yalnızca su değil kahve de vereceğim, Türk kahvesi yapacağım” diye Nazım yanıtladı. Ve o anda köpek Nazım`a yaklaşarak pençelerini omzuna koydu, affetti, barıştı ve Nazım köpeği Moskova`ya götürdü.
Üçümüz oturuyoruz:
Mehti Hüseyin (Azerbaycan Müellifler Birliği Başkanı-M.A.), Nazım ve ben.
Nazım Moskova`daki öğrencilik yıllarını anlatıyordu:
”Futbol kulüplerinin sayısı kadar edebiyat cemiyetleri vardı lakin ortalarındaki fark futbol ekiplerinin vefakar seyircilerinin olması, okurların ise sık sık sevdiği müelliflerden vazgeçmesiydi.”
“DİZİN TİTREMESİN TÜRK”
8 Mart 1923`te Mayakovski bir müzedeki edebiyat gecesine başkanlık yaparken Nazım da kelam almıştır.
Konuşma öncesinde telaşlanan Nazım`a, Mayakovski, ”Dizin titremesin Türk, esasen kimse anlamayacak, istediğin üzere şiirini okuyabilirsin” demişti.
Hayattayken Nazım`la son buluşmalarımdan biri (ölümüne az kalmıştı) Mehti Hüseyin`in `Moskova` otelindeki odasında gerçekleşti.
Gece beni arayan Mehti, Türkiye`den artık döndüğünü, vaktinin olmadığını, yarın Bakü`ye uçacağını söyleyerek yarın sabahtan otele gelmemi istedi…
Mehti`nin odasına girince Nazım Hikmet`i gördüm.
Kendisine kapalı olan Türkiye`yle ilgili hikayeleri dinlerken Mehti sevincini saklayamıyordu, memnundu, gözlerinden memnuniyet okunuyordu, Türkiye`yi ziyaret etmiş birinci Azerbaycanlı yazardı, heyecanla konuşuyordu, masanın üstüne Mehti`nin getirdiği gazeteler, mecmualar, kitaplar serpilmişti ve dinlerken Nazım kah birine, kah ötekine bakıyordu… Ve okuması için kimilerini bir süreliğine kendisine vermesini Mehti`ten rica etti: ”Ben sana çabucak iade edeceğim.”
Mehti`nin yüzündeki sevinç sönerek yerini azaba bırakıyor.
DALGINLIKTAN GÖZLÜĞÜNÜ BIRAKTI
Hiç kimseden hele Nazım`dan asla hiç bir şeyi esirgemeyen Mehti getirdiği şeyleri veremeyeceğini tabir ediyor: ”Bağışla, ondan sonrasında seyahat notlarımı kaleme alacağım için onlar hayli değerlidir, Rusça çıkacak.”
Mehti Hüseyin`in seyahat notları `Türkiye`de bir ay ve bir gün` başlığı altında Nazım`ın vefatından daha sonra `Noviy Mir` mecmuasının 1964 yılı Şubat sayısında çıktı.
Kendisinin 1965`de hayatını kaybetmesinden az evvel vedalaşan Nazım otelden ayrılırken dalgınlıktan gözlüğünü bırakıp gitmişti.
Mehti Hüseyin ise Nazım`ın isteğini yerine getirememesinden dolayı üzgündü…
“Gözlüğü al”- o, yorgun biçimde dedi,- “kendisine verirsin…”
20 Nisan 1929 Bakü doğumlu Cengiz Hüseyinov yirmi yaşına kadar Bakü`de, 1949-2013 yılları içinde Moskova`da yaşadıktan daha sonra İsrail`in Kudüs kentine yerleşti.
Yapıtları otuzun üzerinde lisana çevrilen Cengiz Hüseyinov son romanını iki ay evvel bitirerek daha bir yapıtının üzerinde çalışmaya başladı.
Prof. Dr .Cengiz Hüseyinov uzun müddet M. V. Lomonosov Moskova Devlet Üniversitesi`nde ders vermiştir.
Odatv olarak çağdaş dünya edebiyatının en kıymetli müelliflerinden biri olan Cengiz Hüseyinov`u kutluyor, uzun ve sağlıklı ömür diliyoruz.
Mayis Alizade
Şark lisanları kısmının Türkolog olmaya hazırlanan öğrencisi Larisa Lebedeva şairin şiirlerini Türkçe okuyarak onu fazlaca keyifli etmişti…
Nazım vatan hasretini Bakü`ye gitmekle gideriyordu: 1920`li senelerda ünlü Şark Halklarının Komünist Üniversitesi`nde okurken Bakü`ye gidiyordu ve birinci kitabı Güneşi İçenlerin Türküsü`nün Bakü`de çıkmasıyla övünüyordu.
Sert havanın yumuşamaya başladığı senelerdan (1950`lilerin ortalarından başlayarak-M.A.) yazarlarla ilgili sık sık merasimler yapılırken Nazım`la birlikte tekraren Bakü`ye gitme fırsatını bulmuştum.
Kendini adeta İstanbul`da hissettiğini ve şiirin, kelamın ortasında nasıl bir sevinçle yüzdüğünü görmüştüm.
SALONDA PATLAMA YAŞANIYORDU
bu biçimde resmi toplantılar Rusça yapılırken kürsüye bu uzun uzunluklu, mavi gözlü, güzel erkek çıkarak konuşmasına “Aziz kardeşlerim!” diye başladığında salonda anında patlama yaşanıyor ve Rusça’nın hakim olduğu bir ortamda onun Türkçe söylem ettiği her sözden daha sonra alkışlar kopuyordu.
Müellifler Birliği toplantılarında da Nazım kısa konuşuyordu, kendisiyle ilgili “Gelecek, güneş ışını üzere bir saniyeliğine parlayacak, birkaç yetenekli söz söylem edecek ve kaybolup gidecek” deniliyordu…
Bakü`deki konuşmalarında onun ibareleri kısa, sıcak ve içten oluyordu.
Biz Türklere ve Türkçe’ye bayılıyorduk…
Bakü`ye son gidişlerimizin birinin gayesi Mirza Ali Ekper Sabir`in (Şark aydınlanmasının en büyük kişiselyetlerinden biri-M.A.) 100. Doğum yılı kutlamalarına katılmaktı.
Nazım Hikmet`in Sabir`le ilgili kaleme aldığı makalesi vardır:
”Bize ders almamız gereken iki şeyi öğretmiştir:
Erkekliği, kahramanlığı, korkmazlığı.
Halkı geriye götüren olaylara karşı acımasız gayret etmeyi…
Azerbaycanlıların Sabir üzere bir şairlerinin olması eksiksiz bir şeydir”
Hikmet bizim edebiyatımızın diğer bir büyük ustası Celil Mehmetkuluzade`yle ilgili düzenlenen toplantılara da katılmıştı.
Mehmetkuluzade üzere bir muharriri ve kişiselyeti Türkiye`nin tanımamasına hayret ediyorum.
Azerbaycan edeviyatında `Proleterya şiiri`nin yaratıcısı Süleyman Rüstem`in 1920`lerde Moskova`da Nazım`la yaşadığı bir olay da bize değişik gelmişti.
Süleyman Rüstem olayı şöyle anlatmıştı:
“ŞAŞKINLIKLA BANA BAKTI”
“Nazım`la Moskova`da sokakta yürürken ben kendisine: ”Nazım, kıçım ağrıyor” dedim.
Kendisi şaşkınlık ortasında bana baktı.
Biraz geçtikten daha sonra bir daha “Nazım kıçım fazlaca ağrıyor” dedim.
Nazım şaşkınlık ortasında bana bakarak susuyordu.
Fakat akabinde ağzımı kapatmaya bile fırsat tanımadan bana saldırdı:
”Utanmıyor musun? Hem erkeksin ve birebir vakitte bu biçimde kelamlar söylem ediyorsun.”
Anlayamıyordum, sözlerimin nesi garipti, hakikaten bacağım ağrıyordu.
Bir anda kahkahaya boğuldu: “Kıç”, Türkçe “Göt” manasını taşıyormuş ve “Götüm ağrıyor” demem Nazım`a farklı gelmiştir.”
Peredelkino`da yaşamaya başlamamdan bu yana Türkiye`den gelenlere Nazım`la ilgili rehberlik yapıyorum.
Peredelkino`da Nazım`ın Kafkasya cinsi kocaman, kuvvetli, sağlıklı, atak bir köpeği vardı.
Tabip bayanın giderken köpeği satmasına karşın yeni yerinde köpek tekraren ipini kopararak geri gelmiş, boş yazlığı korumuş, kimi vakit ise Peredelkino`da başıboş dolaşarak hepimizi endişeye salmıştı.
Gelip köpeğini alması için Nazım`ı aramışlardı.
Çabucak gelen şairin köpekle konuşmasını motamot, noktasına-virgülüne dokunmadan aktarıyorum.
Şair uzun-uzun Karabaş`tan özür diledi:
-Bağışla Karabaş, kentle kıyaslayarak burada sana daha yeterli olacağını düşünmüştüm.
Sadık olduğu sahibine daralan köpek başını çevirdi.
-Seni burada satacaklarını bilmiyordum, affet.
Köpeğin gözünde sıkıntı vardı.
-Sana burada makûs olacağını bilseydim, kendimle alıp götürmez miydim Karabaş?
Köpeğin acısı geçmiyordu, yere uzanmış durumda sahibinin bakışlarına cevap vermiyordu.
-Bana kızmaman gerekir, gururumla söylüyorum ki, bilmemişim, affet!”
“SU VERMEYİ UNUTMAYIN”
O anda konuşmanın tamamını dinleyen ve Nazım`ın köpeği orada bırakmayıp Moskova`ya götüreceğini anlayan Yaratıcılık Konutu kütüphanecisi, ”Nazım, siz ona su vermeyi daima unuttuğunuz için nerede geldi su içiyordu. Lütfen, kentte köpeğe su vermeyi unutmayın” dedi.
“Ben ona yalnızca su değil kahve de vereceğim, Türk kahvesi yapacağım” diye Nazım yanıtladı. Ve o anda köpek Nazım`a yaklaşarak pençelerini omzuna koydu, affetti, barıştı ve Nazım köpeği Moskova`ya götürdü.
Üçümüz oturuyoruz:
Mehti Hüseyin (Azerbaycan Müellifler Birliği Başkanı-M.A.), Nazım ve ben.
Nazım Moskova`daki öğrencilik yıllarını anlatıyordu:
”Futbol kulüplerinin sayısı kadar edebiyat cemiyetleri vardı lakin ortalarındaki fark futbol ekiplerinin vefakar seyircilerinin olması, okurların ise sık sık sevdiği müelliflerden vazgeçmesiydi.”
“DİZİN TİTREMESİN TÜRK”
8 Mart 1923`te Mayakovski bir müzedeki edebiyat gecesine başkanlık yaparken Nazım da kelam almıştır.
Konuşma öncesinde telaşlanan Nazım`a, Mayakovski, ”Dizin titremesin Türk, esasen kimse anlamayacak, istediğin üzere şiirini okuyabilirsin” demişti.
Hayattayken Nazım`la son buluşmalarımdan biri (ölümüne az kalmıştı) Mehti Hüseyin`in `Moskova` otelindeki odasında gerçekleşti.
Gece beni arayan Mehti, Türkiye`den artık döndüğünü, vaktinin olmadığını, yarın Bakü`ye uçacağını söyleyerek yarın sabahtan otele gelmemi istedi…
Mehti`nin odasına girince Nazım Hikmet`i gördüm.
Kendisine kapalı olan Türkiye`yle ilgili hikayeleri dinlerken Mehti sevincini saklayamıyordu, memnundu, gözlerinden memnuniyet okunuyordu, Türkiye`yi ziyaret etmiş birinci Azerbaycanlı yazardı, heyecanla konuşuyordu, masanın üstüne Mehti`nin getirdiği gazeteler, mecmualar, kitaplar serpilmişti ve dinlerken Nazım kah birine, kah ötekine bakıyordu… Ve okuması için kimilerini bir süreliğine kendisine vermesini Mehti`ten rica etti: ”Ben sana çabucak iade edeceğim.”
Mehti`nin yüzündeki sevinç sönerek yerini azaba bırakıyor.
DALGINLIKTAN GÖZLÜĞÜNÜ BIRAKTI
Hiç kimseden hele Nazım`dan asla hiç bir şeyi esirgemeyen Mehti getirdiği şeyleri veremeyeceğini tabir ediyor: ”Bağışla, ondan sonrasında seyahat notlarımı kaleme alacağım için onlar hayli değerlidir, Rusça çıkacak.”
Mehti Hüseyin`in seyahat notları `Türkiye`de bir ay ve bir gün` başlığı altında Nazım`ın vefatından daha sonra `Noviy Mir` mecmuasının 1964 yılı Şubat sayısında çıktı.
Kendisinin 1965`de hayatını kaybetmesinden az evvel vedalaşan Nazım otelden ayrılırken dalgınlıktan gözlüğünü bırakıp gitmişti.
Mehti Hüseyin ise Nazım`ın isteğini yerine getirememesinden dolayı üzgündü…
“Gözlüğü al”- o, yorgun biçimde dedi,- “kendisine verirsin…”
20 Nisan 1929 Bakü doğumlu Cengiz Hüseyinov yirmi yaşına kadar Bakü`de, 1949-2013 yılları içinde Moskova`da yaşadıktan daha sonra İsrail`in Kudüs kentine yerleşti.
Yapıtları otuzun üzerinde lisana çevrilen Cengiz Hüseyinov son romanını iki ay evvel bitirerek daha bir yapıtının üzerinde çalışmaya başladı.
Prof. Dr .Cengiz Hüseyinov uzun müddet M. V. Lomonosov Moskova Devlet Üniversitesi`nde ders vermiştir.
Odatv olarak çağdaş dünya edebiyatının en kıymetli müelliflerinden biri olan Cengiz Hüseyinov`u kutluyor, uzun ve sağlıklı ömür diliyoruz.
Mayis Alizade